Bijbelvertalingen (2)

Leerhuis EGMS november 2023

Herhaling sessie 1

Oorzaken verschillen in vertalingen

  1. Keuze grondtekst
  • Textus Receptus (SV en HSV)
  • Kritische tekst i.h.b. Nestle-Aland editie (NBG51, NBV, BGT)
  1. Vertaalmethodiek
  2. Theologische bril

Enkele Voorbeelden bij LH1

voorbeelden

Vertaalmethodiek

  • Concordant
  • Brontaal getrouw
  • Dynamisch-Equivalent / doeltaal gericht, brontaal getrouw
  • Focus: gelovigen of ongelovigen

Vertalingen

  • SV en NB; brontaal getrouw
  • HSV; brontaal getrouw met oog voor veranderingen in doeltaal
  • NBG; brontaal getrouw met oog voor doeltaal
  • NBV en NBV21; doeltaal gericht vanuit brontaal; behoud eigen stijl bijbelboek
  • BGT; doeltaal centraal, doeltaal gericht vanuit brontaal

Voorbeeld (1)

  • Aanpassen verouderd taalgebruik
  • Voorbeeld uit verhalend gedeelte

Genesis 1: 27

וַיִּבְרָא אֱלֹהִים אֶת־הָֽאָדָם בְּצַלְמוֹ בְּצֶלֶם אֱלֹהִים בָּרָא אֹתוֹ זָכָר וּנְקֵבָה בָּרָא אֹתָֽם׃

(SV1637) Ende Godt schiep den Mensche nae sijnen beelde, nae den beelde Godts schiep hy hem: Man ende Wijf schiep hyse.

(SV) En God schiep den mens naar Zijn beeld; naar het beeld Gods schiep Hij hem; man en vrouw schiep Hij hen.

Andere vertalingen

Voorbeeld (2)

  • Aanpassen Hebreeuwse wijze van uitdrukken

Genesis 23: 1

וַיִּהְיוּ חַיֵּי שָׂרָה מֵאָה שָׁנָה וְעֶשְׂרִים שָׁנָה וְשֶׁבַע שָׁנִים שְׁנֵי חַיֵּי שָׂרָה׃

[NB] De levensdagen van Sara worden honderd jaar en twintig jaar en zeven jaren: ‭dat zijn de jaren van het leven van Sara.‭

[SV] En het leven van Sara was honderd zeven en twintig jaren; ‭dit‭ ‭waren‭ de jaren des levens van Sara.‭

[NBG] En Sara‭ leefde‭‭‭ honderd‭‭ zevenentwintig‭‭‭ jaar‭; dit waren de jaren‭ van Sara’s‭ leven‭.‭

[NBV21] ‭Sara leefde honderdzevenentwintig jaar.‭

[BGT] Sara leefde 127 jaar.

Voorbeeld (3)

  • Verhalend proza
  • Voorbeeld uitwerking verschillende vertaalprincipes

Ruth 1: 1

וַיְהִי בִּימֵי שְׁפֹט הַשֹּׁפְטִים וַיְהִי רָעָב בָּאָרֶץ וַיֵּלֶךְ אִישׁ מִבֵּית~לֶחֶם יְהוּדָה לָגוּר בִּשְׂדֵי מוֹאָב הוּא וְאִשְׁתּוֹ וּשְׁנֵי בָנָיו

En het gebeurde in de dagen van het richten van de richters en het gebeurde een hongersnood in het land. En ging een man uit Bethlehem Juda om als vreemdeling te verblijven in de velden (of: vlakten) van Moab, hij en zijn vrouw en zijn twee zonen.

NB2014 Het geschiedt in de dagen van het richten der richteren: er geschiedt honger in het land; dan gaat uit Betlehem Judea een man weg om zwerver-te-gast te zijn op de velden van Moab, hij, zijn vrouw en zijn twee zonen


SV, HSV, NBV21, BGT

Ruth 1: 6

וַתָּקָם הִיא וְכַלֹּתֶיהָ וַתָּשָׁב מִשְּׂדֵי מוֹאָב כִּי שָׁמְעָה בִּשְׂדֵה מוֹאָב כִּי־פָקַד יְהוָה אֶת־עַמּוֹ לָתֵת לָהֶם לָחֶם

En zij stond op en haar schoondochters en zij keerden terug uit de velden van Moab want zij had gehoord in het veld van Moab dat bezocht had de HEER Zijn volk om te geven aan hen brood.

[NB] Dan staat ze op, zij met haar schoondochters, en keert om van de velden van Moab; want op het veld van Moab heeft zij gehoord dat de Ene naar zijn gemeente heeft omgezien door aan hen brood te geven.

Andere vertalingen

Voorbeelden (4)

  • Verhalend uit NT
  • Voorbeeld uitwerking verschillende vertaalprincipes

1 Korinthe 1: 2


[NA28] 1Παῦλος κλητὸς ἀπόστολος Χριστοῦ Ἰησοῦ διὰ θελήματος θεοῦ καὶ Σωσθένης ὁ ἀδελφὸς 2 τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ θεοῦ τῇ οὔσῃ ἐν Κορίνθῳ, ἡγιασμένοις ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, κλητοῖς ἁγίοις, σὺν πᾶσιν τοῖς ἐπικαλουμένοις τὸ ὄνομα τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐν παντὶ τόπῳ, αὐτῶν καὶ ἡμῶν·

[TR] 1 Παῦλος κλητὸς ἀπόστολος Ἰησοῦ Χριστοῦ διὰ θελήματος Θεοῦ, καὶ Σωσθένης ὁ ἀδελφός, 2 τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ Θεοῦ τῇ οὔσῃ ἐν Κορίνθῳ, ἡγιασμένοις ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, κλητοῖς ἁγίοις, σὺν πᾶσι τοῖς ἐπικαλουμένοις τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐν παντὶ τόπῳ, αὐτῶν τε καὶ ἡμῶν·

1 Korinthe 1: 1-3

NB
1 ‭Paulus, door Gods wil geroepen afgezant van Christus Jezus, en Sostenes, de broeder,‭
2 ‭aan de vergadering van God ‭die is in Korinte, ‭geheiligden in Christus Jezus, ‭geroepen heiligen, samen met ‭allen die de naam aanroepen van ‭onze Heer Jezus Christus, ‭in elk oord, ‭van hen en van ons:
3 ‭‭genade met u en vrede, van ‭God, onze Vader, en van ‭de Heer Jezus Christus !


andere vertalingen

Openbaring 1: 10

HSV, NBG, NBV21, BGT

Voorbeelden (5)

  • Uitdrukkingen en Gezegden

Prediker 3: 5

SV
5 Een tijd om stenen weg te werpen en een tijd om stenen te vergaderen; een tijd om te omhelzen en een tijd om verre te zijn van omhelzen;

NBV21
Er is een tijd om te beminnen
en een tijd om zich te onthouden,
een tijd om te omhelzen
en een tijd om af te weren.

Hand. 26: 14

SV HSV NBV NBV21 BGT

Voorbeeld 6

  • Poëtisch gedeelte

Psalm 23

HSV NBV21 BGT

Voorbeelden (6)

Concordant vertalen

Genesis 21: 3

וַיִּקְרָא אַבְרָהָם אֶת־שֶׁמ־בְּנוֹ הַנּוֹלַד־לוֹ אֲשֶׁר־יָלְדָה־לּוֹ שָׂרָה יִצְחָק

[NB] Dan roept Abraham als naam uit voor zijn zoon die hem gebaard is, die Sara hem gebaard heeft: Isaak,- men lacht!

[SV] En Abraham noemde de naam van zijn zoon, die hem geboren was, die Sara hem gebaard had, Izak.

[HSV] Abraham gaf zijn zoon die hem geboren was, die Sara hem gebaard had, de naam Izak.

[NBV21] Abraham noemde de zoon die hij gekregen had en die Sara hem gebaard had, Isaak,

[BGT] Abraham noemde hun zoon Isaak.

Exodus 9: 4

וְהִפְלָה יְהוָה בֵּין מִקְנֵה יִשְׂרָאֵל וּבֵין מִקְנֵה מִצְרָיִם וְלֹא יָמוּת מִכָּל־לִבְנֵי יִשְׂרָאֵל דָּבָר

[NB] maar scheiding zal hij maken, de Ene, tussen de levende have van Israël en de levende have van Egypte; dan sterft van alles van de zonen Israëls geen woord

[SV] En de Heere zal een afzondering maken tussen het vee van de Israëlieten en tussen het vee van de Egyptenaars, dat er niets sterft van al wat van de kinderen Israëls is.

[HSV] En de HEERE zal onderscheid maken tussen het vee van Israël en het vee van Egypte, zodat er niets zal sterven van alles wat van de Israëlieten is.

  • ‘bene Israel’ = zonen van Israel
  • davar = woord, zaak, ding

Alfabetische Acrostichons

Voorbeelden (7)

Letterlijk vertalen?

Handelingen 2: 37

[NA28] Ἀκούσαντες δὲ κατενύγησαν τὴν καρδίαν εἶπόν τε πρὸς τὸν Πέτρον καὶ τοὺς λοιποὺς ἀποστόλους· τί ποιήσωμεν, ἄνδρες ἀδελφοί;

[TR] ἀκούσαντες δὲ κατενύγησαν τῇ καρδίᾳ εἶπόν τε πρὸς τὸν πέτρον καὶ τοὺς λοιποὺς ἀποστόλους τί ποιήσομεν, ἄνδρες ἀδελφοί

[NB] Als ze dit horen ‭zijn ze tot in het hart getroffen ‭ze zeggen tot Petrus en de overige apostelen: ‭wat moeten we doen, mannen broeders?

[SV] En als zij ‭dit‭ hoorden, werden zij verslagen in het hart, en zeiden tot Petrus en de andere apostelen: Wat zullen wij doen mannen broeders?‭

[HSV] En toen zij dit hoorden, werden zij diep in het hart geraakt en zeiden tegen Petrus en de andere apostelen: Wat moeten wij doen, mannenbroeders?

[NBV21] Toen ze dit hoorden, waren ze diep getroffen en vroegen aan Petrus en de andere apostelen: ’Wat moeten we doen, broeders?

[BGT] Toen de mensen de woorden van Petrus hoorden, werden ze ongerust. Ze vroegen aan hem en aan de andere apostelen: ’Vrienden, wat moeten we doen?‭

Voorzichtige Conclusies

  • Letterlijk vertalen vaak niet mogelijk (denk aan uitdrukkingen, gezegden)
  • Concordant vertalen binnen passage of bijbelboek heeft voorkeur
  • Statenvertalers hebben indrukwekkend werk verricht
  • HSV is goed leesbare vertaling
  • NBV21 leest goed, is meer brontekstgetrouw dan NBV
  • NB volgt grondtekst ten koste van leesbaarheid
  • BGT Nederlands centraal ten koste van brontaalgetrouw

Volgende Keer

  • De theologische bril van de vertalers
  • De theologische bril van de lezers
  • Conclusies